Wat is het gloednieuwe ‘omgevingsbesluit’ en wat betekent dit voor uw ontwikkelingen en projecten?

U heeft het misschien nog meegekregen tijdens de drukte van de verkiezingscampagne: op de valreep heeft het Vlaams Parlement in spoedprocedure nog een breed scala aan nieuwe omgevingsrechtelijke decreten goedgekeurd. Dit decreet werd op 9 augustus gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en is van toepassing op alle aanvragen ingediend vanaf 19 augustus. Een van deze nieuwigheden is de creatie van het zogenaamde 'omgevingsbesluit', een instrument dat ervoor zorgt dat bepaalde ontwikkelingen versneld kunnen worden gerealiseerd. Vanuit diverse hoeken klonk er scherpe kritiek: de Vlaamse Regering zou de hele ruimtelijke ordening op zijn kop zetten, projectontwikkelaars bevoordelen ten koste van de overgebleven open ruimte en ‘waardeloze’, niet-bebouwbare gronden in stads- en dorpskernen plotsklaps in potentiële goudklompjes veranderen. Is dit wel zo? NOMA biedt klaarheid.

Het nieuwe omgevingsbesluit is in essentie een beslissing over een aanvraag van een omgevingsvergunning op grond van een aanvraag tot wijziging van een vigerend plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) voor een projectgebied. Er hoeft dus niet meer omslachtig in twee stappen te worden gewerkt waarbij eerst een RUP opgesteld wordt, om vervolgens een vergunning te kunnen verkrijgen. Het omgevingsbesluit bundelt deze stappen in één enkele aanvraag en geeft meteen recht op een definitieve vaststelling van een nieuw RUP, op voorwaarde dat de omgevingsvergunning tijdig en correct wordt uitgevoerd.

Kan dit omgevingsbesluit verleend worden voor eender welk project?

Op deze vraag luidt het antwoord kort en bondig: neen. Het toepassingsgebied van het omgevingsbesluit is uitdrukkelijk beperkt tot drie types van projecten, elk met hun eigen toepassingsvoorwaarden: ruimtelijke impulsprojecten, werken van algemeen belang en werken inzake bedrijvigheid. 
 
 

1. Ruimtelijke impulsprojecten (gericht op de verdichting van dorpskernen)
 
Opdat een omgevingsbesluit ingezet kan worden voor een ruimtelijk impulsproject, is het essentieel dat dit project past binnen het ruimtebeslag. Daarnaast dienen er voldoende basisvoorzieningen aanwezig te zijn en moet er efficiënter omgegaan worden met het (hernieuwd) ruimtegebruik van reeds ingenomen ruimte. Bovendien is het noodzakelijk dat de nieuwe functie een verbetering vormt ten opzichte van de mogelijkheden volgens de actuele voorschriften.
 
2. Werken van algemeen belang (fietspaden, rioleringen, wegenwerken,…)
 
Daarnaast is er het omgevingsbesluit voor werken van algemeen belang. Deze werken dienen in te spelen op de vaak acute problemen of behoeften eigen aan de snel evoluerende maatschappelijke ontwikkelingen zoals klimaat en technologie, die verhinderd worden door de bestaande voorschriften. Ook moeten deze werken passen in de doelstellingen inzake duurzame ruimtelijke ordening. 
 
3. Werken inzake bedrijvigheid (ontwikkelingen bij bestaande bedrijven)
 
Werken inzake bedrijvigheid zijn géén vrijbrief voor bedrijven om ongebreideld uit te breiden, maar dienen zeer nauwgezet te worden gemotiveerd. Deze onderbouwing heeft betrekking tot de ruimtelijke ontwikkelingsbehoeften van het bedrijf op korte termijn, de belemmeringen door de bestaande voorschriften, de redenen om het bedrijf op de huidige locatie te behouden en waarom verplaatsing naar een andere locatie redelijkerwijze niet mogelijk is. Bij deze motivering dient aandacht te zijn voor de relatie met de functies in de omgeving zoals mobiliteit, ruimtelijke impact, schaal, landschappelijke inpassing en klimaat.

Vormt het omgevingsbesluit effectief een vrijbrief voor projectontwikkelaars om ongebreideld gronden te ontwikkelen?
 

Absoluut niet. Geen van de drie types van het omgevingsbesluit staat bedrijven en projectontwikkelaars toe om zonder beperkingen te ontwikkelen. De soep wordt geenszins zo heet gedronken als ze vanuit sommige hoeken wordt opgediend.

Wél verwachten we dat het gloednieuwe omgevingsbesluit kan leiden tot het vereenvoudigen, verbeteren en versnellen van procedures om efficiënter tot bepaalde ontwikkelingen en realisaties te komen. Verouderde RUP’s, bijzondere plannen van aanleg (BPA's) en voorschriften allerhande, maar ook te rigide en nodeloos complexe procedures, staan op heden al te vaak verweving en verdichting in de weg. Ook de realisatie van belangrijke werken van algemeen belang raken al te vaak niet snel genoeg (of zelfs helemaal niet) gerealiseerd omwille van de logge vergunningsmolen.